door Roel Boomstra – 22 februari 2022
Tot de meest interessante partijen van de afgelopen WK-match Shvartsman – Boomstra behoorden mijn inziens de 10e en 11e reguliere matchpartij. Hierbij geef ik graag een analyse van de meest interessante mogelijkheden in die 10e partij.
MEDEDELING: De liefhebbers van applets verwijs ik graag door naar de fraaie applet met behulp van Turbo Dambase. De analyse daar is in grote lijnen hetzelfde, maar makkelijker na te spelen. Zelf ben ik eigenlijk meer van de oude garde die nog is opgegroeid met analyses van papier (of het scherm) lezen.
1.34-29 Tijdens de match voelde het alsof we met twee beginstanden speelden. Als ik met wit speelde begonnen we met de normale 20×20 beginstand. Als ik met zwart speelde, dan begon de partij pas in de stand na 1.34-29. Inclusief rapid en blitz bediende Shvartsman zich namelijk in al zijn 11 witpartijen van 1.34-29!
1…17-22 Ik probeerde veel verschillende reacties op 1.34-29. Mijn antwoorden bestonden zoal uit 1…20-25 (2x), 1…19-23 (5x) en 1…18-22 (1x). Uiteindelijk besloot ik 3x tot de gespeelde zet in deze partij: 1…17-22.
2.32-28 11-17 3.37-32 06-11 4.41-37

stand na 4.41-37
Hoewel we deze stand in de WK match 2018/2019 niet exact op het bord hebben gehad (wel na 4…01-06 5.46-41), koos ik destijds in vergelijkbare openingen vaak voor het plan 4…19-23 5.28×19 14×34 6.39×30 10-14 gevolgd door 7…14-19 met interessant spel. Deze match had ik mijn zinnen op andere varianten gezet.
4…22-27 Opvallend genoeg ben ik voorlopig de enige (oud)wereldkampioen die zich van deze exacte zet heeft bediend. Dat zou er mee te maken kunnen hebben dat het op het eerste gezicht een licht passieve zet lijkt. Toch zie je het vaak gespeeld worden in vergelijkbare openingen. Zo is bijvoorbeeld 1.34-29 19-23 2.40-34 14-19 3.45-40 10-14 4.29-24 maar liefst 6x door Ton Sijbrands gespeeld en ook door zowel Alexander Georgiev als Jannes van der Wal. Ook ik heb die versie 3x gespeeld. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de populaire variant 1.34-29 19-23 2.40-34 14-19 3.45-40 10-14 4.50-45 05-10 5.29-24, waarvan vrijwel alle recente wereldkampioenen – met uitzondering van Ton Sijbrands – zich wel een keer hebben bediend (zoal Chizhov, Georgiev, Shvartsman, Valneris, Wiersma, Gantvarg en ikzelf).
In tegenstelling tot de aangehaalde voorbeelden met verwisselende kleuren, heeft zwart in deze versie 1 tempo verloren – wit begint immers in de beginstand. Daar staat tegenover dat wit zich al heeft verklaard door op veld 29 te gaan staan. Mijns inziens balanceren het nadeel van het halve tempo en het voordeel van de vroege witte verklaring zich uit.
5.31×22 18×27 6.32×21 17×26 7.40-34 12-18

stand na 7…12-18
In de 4e reguliere partij koos Shvartsman in deze stand voor het enigszins vervlakkende 8.28-22 18×27 9.29-23 19×28 10.33×31 [een ruil met de slag 33×31 speelde Shvartsman maar liefst 4x deze match(!)]. In deze 10e reguliere matchpartij kiest hij, waarschijnlijk mede ingegeven door zijn achterstand in de match, voor een stuk agressiever plan.
8.38-32 19-23 9.28×19 14×23 10.45-40 10-14 11.35-30

stand na 11.35-30
Zowel wit als zwart hebben nog een mooie schijf op 50 en 1. Met de opmars richting veld 24 hoopt wit op lange termijn op een schone flankaanval, waarbij schijf 50 te zijner tijd het centrum kan versterken via veld 44 en 39. 11…11-17 De reactie 11…20-25 zou kunnen leiden tot geheel ander spel na 12.30-24 14-20 13.50-45, met als mogelijk vervolg 13…05-10 14.46-41 11-17 15.42-38 07-12 (een belangrijk alternatief is 15…17-22) 16.33-28 09-14 17.28×19 14×23 18.38-33 met spannend spel, waarbij het de grote vraag is in hoeverre de witte aanval op schijf 23 doorslaat.
Het vervolg met 11…20-25 12.46-41 13-19!? met positieve associaties aan mijn eigen partijen tegen H.Clasquin Den Haag 2010 en A.Timmer Ereklasse 2011 sprak mij nu minder aan. Zo kan er volgen 13.40-35 14-20 14.33-28 20-24 15.29×20 15×24 16.39-33 met op de volgende zet 17.34-29, bijvoorbeeld 16…05-10 17.34-29 25×34 18.29×20?! 10-15 19.50-45 15×24 20.44-40 04-10 21.40×20 10-15 22.45-40 15×24 23.40-34 met ongeveer gelijke stand. Mocht zwart na 11…20-25 12.46-41 een andere opstelling kiezen dan met 13-19, is het voor wit meestal mogelijk te vervolgen met 13.30-24, 14.32-28 in desgewenste volgorde.
Vandaar de partijzet 11…11-17, om eerst te kijken hoe wit zijn stand precies inricht.
12.30-24 Shvartsman kiest ervoor meteen veld 24 te bezetten. Met 12.46-41 07-12 13.42-38 01-07 had de status quo van de schijf op 30 nog even gehandhaafd kunnen worden, maar uiteindelijk moet wit zich toch als eerst verklaren. Schijf 50 wil wit eigenlijk niet opspelen en na 14.47-42 kan zwart zelfs nog zijn laatste wachtzet uitspelen met 14…05-10, zonder angst voor 15.30-25 20-24 16.29×20 15×24. 12…05-10 13.46-41 07-12

stand na 13…07-12
Nu is het duidelijk dat zwart op 14.32-28 23×32 15.37×28 de mogelijkheid 15…01-07 16.42-38 18-23 17.28×19 14×23 18.29×18 12×23 zal gebruiken om zelf het centrum te gaan bezetten. Shvartsman moet dus een ander plan bedenken om de strijd om het centrum voort te zetten.
14.36-31 De scherpste zet. Wit ziet ervan af om zelf veld 28 te gaan bezetten en stuurt aan op een Roozenburg-opstelling door zich te richten op veld 27. 14…17-21 15.43-38 Op 15.31-27 had zwart eventueel de mogelijkheid 15…18-22 16.29×07 20×38 17.27×18 01×23 18.42×33= 15…20-25 16.33-28

stand na 16.33-28
Shvartsman zet de aanval in schijf 23. Daarbij maakt hij in tegenstelling tot de meeste praktijkvoorbeelden gebruik van zijn tempo-achterstand. Door te hopen dat ik door mijn tempovoorsprong uiteindelijk richting veld 22 moet komen, hoopt hij de aanval op schijf 23 extra vaart mee te geven.
16…01-07 17.28×19 14×23 18.41-36 12-17 19.38-33 07-12 Ook 19…07-11 kwam in aanmerking.

stand na 19…07-12
Vooralsnog wil ik nog geen gebruik van de switch 19…15-20 20.24×15 25-30 21.34×25 23×45 aangezien wit een mooie solide structuur heeft. Met de laatste zet 19…07-12 bouwt de spanning zich op. Als ik de 2-om-2 ruil niet wil nemen, lijkt mijn enige volgende voor de hand liggende zet immers 20…17-22 te zijn met allerlei complicaties.
Zo is een volgend verloop denkbaar: 20.49-43 17-22 21.33-28 22×33 22.39×19 09-14 23.43-38 14×23 24.38-33 15-20 (eventueel is ook 24…10-14 of met name eerst 24…03-09 25.31-27 en dan de 2×2 ruil een optie) 25.24×15 25-30 26.34×25 23×45 met principiële strijd.
Een geheel andere optie voor wit 20.31-27. Dan lijkt een mogelijk vervolg 20…17-22 21.48-43 22×31 22.36×27 en nu:

analysediagram
A) 22…12-17 23.33-28 09-14 [om combinatieve redenen is het Drost-offer met 23…02-07? 24.28×19 hier niet speelbaar, bijvoorbeeld 24…17-22 25.43-38 22×31 26.19-14 10×30 27.39-33 30×28 28.32×01 W+; of 24…07-11 25.43-38 17-22 26.32-28! 21×14 27.24-20 15×33 28.39×06 W+] 24.28×19 14×23 25.27-22 18×38 26.29×09 04×13 27.43×32 en het spel vervlakt naar alle waarschijnlijkheid.
B) 22…15-20(!) 23.24×15 25-30 24.34×25 23×45 25.33-28 12-17 26.43-38 (wellicht verdient 26.39-33 18-22 27.27×18 13×22 de voorkeur voor wit) 26…18-22 27.27×18 13×33 28.39×28 08-12. Wit heeft nu een mooie controle over veld 28 en 29, maar door het ontbreken van schijf 48 heeft wit weinig controle over veld 27. Waarschijnlijk volgt er een principiële, gelijkwaardige strijd.
20.48-43?! Shvartsman kiest wederom voor de scherpste zet. Het witte idee zou kunnen zijn om op 20…17-22 te vervolgen met 21.33-28 22×31 22.39×19 09-14 23.31-27 14×23 24.27-22 18×38 25.29×07 02×11 26.43×32 en door het ontbreken van schijf 2 moet zwart voorzichtig te werk gaan. Wel vraag ik me af of wit na 20…17-22 21.33-28 22×31 22.39×19 12-17! daadwerkelijk iets beters kan verzinnen dan 23.31-27 09-14 24.27-22 18×38 25.43×32 14×23 26.29×09 04×13=. Een andere optie voor wit zou kunnen zijn om na 20…17-22 aan te sturen op het eerdere analysediagram met 21.31-27 22×31 22.36×27 en beschreven varianten. Dit alles deed mij besluiten te zoeken naar alternatieven voor zwart.
20…02-07?!

stand na 20…02-07
Normaliter is de schijf op veld 2 van belang bij het tegenspelen van een Roozenburg-opstelling. Na lang denken voelde ik me uiteindelijk toch aangetrokken tot de tekstzet. Dat heeft er met name mee te maken dat zwart de druk op de witte korte vleugel vergroot. Zo komt wit duidelijk in de problemen na 21.33-28 09-14 22.28×19 14×23 23.39-33 17-22 24.31-27 22×31 25.36×27 12-17! nu faalt de witte combinatie met 26.34-30 25×45 27.33-28 23×34 28.28-22 17×28 29.32×01 21×41 30.47×36 vanwege simpel 30…10-14 31.01×40 45×34 Z+. Wit heeft dus niet beter dan 26.33-28 07-11! 27.28×19 17-22 met groot, zo niet winnend voordeel voor zwart.
Ook niet goed voor wit is 21.50-45 07-11 22.40-35!? [met het idee 22…25-30?? 23.34×25 23×34 24.39×30 21-27 25.31×22! 18×20 (meerslag!) 26.25×05 W+] 22…17-22! 23.33-28 22×33 24.39×19 09-14 25. 31-27 14×23 26.27-22 18×38 27.29×07 11×02 28.43×32 en door de misplaatste schijf op 35 heeft zwart duidelijk de beste kansen.
Daarnaast zou wit nog kunnen proberen te vervolgen met 21.40-35 07-11 22.47-41?! Dan geeft het combinatieve idee na 22…17-22?! 23.32-27 21×32 24.37×06 26×48 25.33-28 23×32 26.24-20 15×33 27.39×37 48×30 28.35×24 een moeilijk te beoordelen afspel. Eveneens mogelijk voor zwart is 21.40-35 07-11 22.47-41?! 23-28 23.32×23 21-27 24.31×22 17×30 25.35×24 met een moeilijk te beoordelen stand. Het ontbreken van schijf 2 is mogelijk een handicap voor zwart, maar daar staat tegenover dat de witte lange vleugel er ook niet helemaal lekker uitziet door het ontbreken van zowel 47 als 48. Mijn insziens zou zwart hier toch de beste kansen moeten hebben.
Ook voor de optie 21.32-27!? 21×41 22.42-38 26×37 23.38-32 37×28 24.33×02 was ik tijdens de partij niet bevreesd – zie analysediagram.

analysediagram
Tijdens de partij zag ik hier een interessante mogelijkheid na 24…41-46.
a) 25.47-41(!) 46×28 26.34-30 25×45 27.43-38 23×32 28.44-39 28×44 29.49×40 45×34 30.24-19 13×24 31.02×05 met een dam voor 3 stukken en remise als meest waarschijnlijke resultaat.
b) Na de partij werd ik ook gewezen op andere mogelijkheid: 25.34-30 23×45 26.43-38 25×32 27.44-40 45×34 28.24-19 13×24 29.02×05 en zwart heeft door de dreigende vang met 30.47-41 niet beter dan 29…09-14 30.05×01=
In plaats van 24…41-46 kan zwart ook vervolgen met 24…15-20 25.24×15 25-30 26.34×25 23×45 27.39-34 18-22 28.47-42 41-46 29.42-37 46×40 30.44×35 en zwart heeft tegenspel tegen de opgesloten dam voor 2 stukken.
Tijdens de partij had ik vooral de indruk dat vanuit het analysediagram 24…15-20 25.24×15 41-46 in zwarts voordeel zou moeten werken. De computerprogramma’s Kingsrow en Scan geven dan echter beiden aan dat het toch wit is die aan de leiding gaat na 26.29-24! (de lezer zou dit zelf verder kunnen controleren met behulp van de programma’s).
Het lijkt er dus op dat 21.32-27?! daadwerkelijk speelbaar geweest zou zijn, al levert het voor wit zeker niet meer op dan remise. De partijzet was wel zo logisch.
21.31-27(!) Na rijp beraad kiest Shvartsman voor de zet die mij ook het beste leek.

stand na 21.31-27
Ik voelde mij niet aangetrokken tot 21…17-22. Wit zou dan al kunnen vervolgen met 22.50-45 22×31 23.36×27 12-17 24.33-28 17-22 (van belang is 24…07-11? 25.28×19 17-22 26.32-28! 21×14 27.24-20 15×33 28.39×06+) 25.28×17 12×21 26.42-38 10-14 27.40-35 en het meest realistisch lijkt het toelaten van 27…07-11 28.27-22 18×27 29.29×07 11×02 30.32×21 26×17 31.24-20 15×24 32.34-30 25×34 33.39×10 04×15=.
Veel spectaculairder is de mogelijkheid die Rob Clerc aangaf bij het vervolg 21…17-22 22.43-38?! 22×31 23.36×27 12-17 (aan 23…15-20 24.24×15 25-30 25.34×25 23×43 26.33-28 heeft zwart niet veel. Op termijn wordt de zwarte schijf op 43 toch onschadelijk gemaakt.)

analysediagram
24.34-30! 25×43 25.33-28 23×45 26.28-22 17×28 27.32×01 21×41 28.47×36 43×32 29.01-23

analysediagram
De dam heeft maar liefst 4 stukken gekost, maar wit gaat de volgende zet minimaal een stuk terugwinnen. Het beste vervolg voor zwart is nu het prachtige 29…08-12! en wit doet er verstandig aan zich neer te leggen bij 30.23×46 12-17 31.46×05 04-10 32.05×21 26×17=. Na 30.23×05? volgt namelijk het beeldschone watervalthema met 30…03-08! 31.05×46 15-20 32.24×15 13-19 33.46×03 04-10 34.15×04 12-17 35.03×21 16×27 36.04×31 26×48! en deze prachtige slotstand verdient een diagram:

analysediagram
Terug naar de partij: 21…15-20 Met deze overgang komt de partij in iets rustiger vaarwater terecht. 22.24×15 25-30 23.34×25 23×45 24.43-38 10-14 25.33-28

stand na 25.33-28
Tijdens de partij had ik de indruk dat ik met zwart door het ontbreken van de witte kroonschijf aan de leiding zou moeten gaan. Toch blijkt het moeilijk om daar echt van te profiteren. Zo overwoog ik de scherpe winstpoging 25…13-19, met als idee 26.38-33 08-13 27.42-38 18-22 28.27×18 13×22 waarna zwart kansen tegen de witte vleugel krijgt.
Helaas leidt de poging met 25…13-19 schipbreuk na 26.38-33 08-13 27.36-31! De ruil 18-22×22 is niet langer mogelijk, en ook na 27…19-24 28.39-34! is zwart in de problemen.

analysediagram
Wit heeft nu na 28…18-22 29.27×18 13×22 de doorbraak voorbereid met 30.31-27! 22×31 31.34-30 25×34 32.44-40 35×44 33.49×40 45×34 34.33-29 24×33 35.28×10 met goede praktische kansen. Het beste voor zwart in de diagramstand is nog 28…24-29 29.34×23! 18×38 30.42×33 12-18 31.44-40! 45×34 32.33-29 24×33 33.28×10 09-14 34.10×08 03×12 en vanwege het vervolg 35…17-22, 36…22-28 mag zwart, ondanks de doorgebroken schijf op 25, nog hopen op remise.
25…18-22 26.27×18 13×33 27.39×28 21-27 28.32×21 16×27 29.38-32 27×38 30.42×33 09-13 31.36-31 13-18

De stand op de foto na 31…13-18 (foto: Geb Kos).

stand na 31…13-18
Met 32.44-39 kan Shvartsman nu speculeren op het door mij tijdens de partij onderkende 32…14-19 33.49-43 18-23? 34.15-10! 23×41 35.47×36 04×15 36.43-38 26×37 37.38-32 27×38 38.33×24+. Voor echte problemen plaatst het mij niet, zo kan zwart bijvoorbeeld vervolgen met 32.44-39 17-21 33.49-43 08-13 34.43-38 21-27 35.31×22 18×27=. Wellicht is 32.44-39 wel een tikkeltje nauwkeuriger dan de partijzet. Ik had op mijn beurt overigens ook tot 31…17-22 kunnen besluiten om een vergelijkbaar verloop als in de partij min of meer af te dwingen.
32.49-43 17-22 33.28×17 12×21 34.43-38 08-13 35.38-32 21-27 36.32×21 26×17 37.44-39

stand na 37.44-39
Wit heeft genoeg controle om de zwarte stand op te vangen. Er breekt nog even een interessante fase aan, maar de partij blijft in evenwicht.
37…18-23 38.37-32 17-22 39.47-41 14-19

stand na 39…14-19
Een laatste interessante mogelijkheid heeft wit in 40.25-20. Daarmee speculeert hij op 40…23-29? 41.33×24 19×30 42.20-14! 13-19 43.14×23 22-28 44.15-10! 28×46 45.10-05 46×19 46.05×01 W+.
Na het nauwkeurige 40.25-20 13-18(!) 41.39-34 03-08 42.41-36 08-12 was het net als in het partijverloop in evenwicht gebleven.
40.41-36 19-24 41.31-27 22×31 42.36×27 13-19 43.33-28 23-29 44.39-33 29×38 45.32×43 24-29 46.43-39 29-33 En remise gegeven vanwege het vervolg 47.15-10 33×31 48.10-05 07-12 49.05×08 03×12=.
Een inhoudrijke partij!